Hồ Xạ Hương là một hồ nước ngọt, nhân tạo đặc biệt, hồ trên lưng núi. Đây là một hồ nước khá sâu, rộng khoảng 83ha, với nhiều ngách lớn xuyên qua các cánh rừng. Từ trên đỉnh núi Tam Đảo nhìn xuống mặt nước hồ Xạ Hương, hồ như một con chim phượng hoàng khổng lồ quyến rũ, xinh xắn, đang sải cánh chuyên chở màu xanh của nước, của rừng xuống miền xuôi vùng hạ lưu. Với lưu vực 24km2 gồm bốn con suối lớn và hàng trăm khe nhỏ chảy vào lòng hồ quanh năm, giữ cho hồ Xạ Hương không bao giờ hết nước, trơ bùn làm ảnh hưởng đến cảnh quan nơi đây,

Xung quanh hồ, các đồi đất đan xen các ngọn núi đá. Trong vùng đa phần là núi đá hoa cương và đá thạch anh màu xanh xám và đồi cát. Tuy không có sự xâm thực của gió nước để tạo ra những hang động kỳ bí như ở những vùng núi đá vôi, nhưng núi đá nơi đây lại có nhiều vết nứt lớn nhỏ để tạo nên nhiều khe hẻm, nhiều mái đá lõm sâu cho muông thú trú ngụ. Du khách tới đây có thể luồn sâu vào các khe núi giữa hai bên vách đá dựng đứng. Chỉ cần cất tiếng cười vang hoặc hú lên một tiếng là đã được cả núi rừng hưởng ứng vọng lại đón mừng nồng nhiệt. Mỗi bước đi, ta cũng lại có thêm nhiều điều khám phá mới được phát lộ ra từ các vết nứt gãy nguyên sơ của thiên nhiên hùng vĩ nơi thượng nguồn hồ Xạ Hương. Trên đường đi men theo các con suối và các khe nước lớn nhỏ đổ vào lòng hồ, du khách quan sát thấy ngổn ngang vô vàn đá mồ côi đã bị bào mòn bởi thời gian, tạo nên đủ hình thù các con thú rừng như đang lăn lóc ngủ say quên cả đất trời, khiến du khách cũng như hút hồn mà quên đường về.

Đến thăm hồ Xạ Hương lúc nước đầy hay vơi đều có những thú vui riêng. Khi mặt nước hồ dâng cao đến cốt 92, du khách sẽ có cơ hội chèo thuyền giữa mênh mông sóng vỗ, có thể ghé thuyền đi sâu vào các lòng hang ngay giữa lưng chừng núi cheo leo hoặc vin cành cây cổ thụ đang lòa xòa mặt nước để rồi muốn rời thuyền leo lên đỉnh núi cao hay nhảy xuống hồ ngụp lặn, bơi đùa tùy thích. Lúc mặt nước hồ rút xuống tới cốt 76, du khách sẽ ngỡ ngàng hoặc giật mình bất chợt nhìn thấy rõ hai chú cá voi to lớn, đen trũi… bằng đá lấp ló dưới làn nước trong xanh như chuẩn bị lao lên chào đón hay hù dọa mọi người. Khi mặt nước hồ chỉ còn khoảng ở cốt 53, du khách sẽ thấy xuất hiện hàng đàn hà mã, lợn nòi, hổ, báo, rùa vàng… toàn bằng đá mồ côi, chúng như đang lồng lộn tranh mồi làm tung nước trắng xóa nơi cửa các con suối cả. Có thể nói: giữa vùng sơn thủy bao la nổi lên bức tranh bằng đá xám xanh hữu tình với gió ngàn dào dạt, sóng nước lăn tăn, hương thơm thoang thoảng, không khí mát lành… là điều lí tưởng cho bất kì ai khi đã lựa chọn đến đây một lần để nhớ mãi và tìm cơ hội đến thêm nhiều lần nữa.

Trên các vách đá cheo leo, trên các gốc cây cổ thụ trăm năm tuổi là những dây leo chằng chịt buông mành cho chim, sóc… truyền cành. Dưới các khe nhỏ sâu hun hút là nơi trú ngụ của hàng vạn con dơi (vì thế nơi thượng nguồn hồ Xạ Hương còn có Hang Dơi). Hai bên hồ và phía thượng nguồn là những cánh rừng thông reo vi vu, xen kẽ các khoảng rừng với những hoa sim, hoa mua tím biếc lúc xuân sang, để rồi chín mọng những trái mua, những trái sim ngọt lịm, mát lành cả mùa hè. Bìa rừng, những quả táo me, trám chim, hạt gắm, hạt dẻ… khiến cho du khách nhớ mãi hương vị đặc trưng của núi rừng Xạ Hương, Tam Đảo. Vào mùa thu, mặt nước hồ Xạ Hương như tấm gương in bóng đỏ rực những cánh rừng sau sau đang thì thay áo mới, gợi cho du khách nhớ về cảnh rừng phong lá đỏ phía trời Âu, đã từng được miêu tả trong các tác phẩm văn học cổ điển. Mùa xuân đến, rừng cây sau sau lại nảy chồi, hoa mua, hoa sim, và các loại phong lan thắp lên màu tím biếc cả núi rừng. Hơn hẳn thế, dưới các dòng suối cả, các khe nước lớn nhỏ lấp lánh, trong trẻo, phát lộ ra những chú cua rừng mai tím (cua đá núi), to bằng cả con ba khía Nam Bộ, rồi biêt cơ man nào là cá bống, cá ngão hoa, cá chạch làn, cá nheo, cá bò, tôm hùm, ốc đá… bơi lội tung tăng hay lấp ló trong các khe đá. Ở các khu rừng rậm có khe nước, ta còn bắt gặp các chú cá cóc Tam Đảo thật lộng lẫy, kiêu sa. Đây là loài động vật đặc biệt quý hiếm, đã được ghi trong sách đỏ Việt Nam.

Để đến hồ Xạ Hương, từ thành phố Vĩnh Yên du khách chạy xe theo đường quốc lộ 2 theo đường đi Tam Đảo khoảng 12km là tới hồ Xạ Hương. Đi qua sau sân Golf Tam Đảo sẽ thấy một con đập rất cao, sừng sững chắn trước mặt. Men theo con dốc chênh vênh rồi chạy theo hình chữ chi để lên mặt đập, một không gian hồ nước bao la sẽ chợt òa ra trước mắt. Một hồ nước trong xanh trải dài, đồi thông vây quanh, phía xa là núi Tam Đảo ẩn hiện trong mây lành.